Ekonomik kriz ve belirsizliklerle beraber çalışanlar iş kaybetme korkusu yaşayabiliyor.
İş kaybetme korkusu, kaygı bozukluğuna dönüşebilir mi?
İş kaybetme korkusu ile nasıl başa çıkılabilir?
Çalışanlar bu tür kaygılar ve stres nedeniyle iş motivasyonunu kaybedebiliyor.
İş motivasyonu nasıl sağlanabilir?
İş motivasyonunu artırmak için önerilerinizi maddeler halinde sıralayabilir misiniz?
Günlük yaşam içerisinde kişinin en fazla vakit geçirdiği yerin iş yeri olduğu aşikar bir gerçektir. İş yerinde kişinin kendini güvende ve huzurlu hissediyor olması da hem kendi iş verimiyle içsel motivasyonunu kazandıracak, hem de yapılan işin kalitesini de arttıracaktır. İçinde bulunduğumuz ekonomik belirsizlik hali ve birçok büyük çaplı firmaların işten çıkarılmaları ilan etmesiyle, ülke bazındaki ekonomik daralma kişisel bazdaki daralmayı da beraberinde getirmektedir. Ekonomik buhranın olduğu şartlar altında çalışanın üst düzey bir motivasyona sahip olması oldukça zorlaşmaktadır. Ödemelerinin aksaması, alım gücünün düşüyor olması, ailesinin beklentilerini yerine getiremiyor olması, yaşam standartlarında değişiklikler yapıyor olması iş yerindeki verimini de bir hayli değiştirmektedir.
İşverenin kişi üzerinde oluşturduğu etki işi kaybetme korkusunda en önemli rolü oynamaktadır. Birlik ve beraberlik mesajının verilmesi, aidiyet duygusunun bulunduğu firmalarda bu korkuyu oldukça azaltacaktır. Fakat tehdit ve tehlikenin olduğu yerde kaygının açığa çıkıyor olması oldukça normal bir süreçtir.
Beyin yapısı tehditle karşılaştığında, bunu savunmak ve savuşturmak adına eldeki öz kaynaklarını devreye sokar. Kontrolün bizde olmadığı bir alanda yaşanacak en büyük stresi atlatmak için diğer alanlardaki kaynakların kuvvetli oluyor olması gerekir. Bunlar; aile ilişkileri, sosyal yaşantılar, duygusal yaşantı, kişinin hayata verdiği anlam ve önem gibi. İş kaybetmeye dair korku da bu diğer kaynakların bize vereceği manevi destekle minimize edilebilir.
Kaygı bozukluğunun olduğunu anlayabilmek için kişinin kendisinin ve çevresinin gözlemi oldukça önemlidir. Aşırı yorgunluk hissi, dikkate bozulma – dağılmalar, konsantre olmada güçlük, kolay irkilme, uykuya dalamama veya sık uyanma gibi belirtilerden birkaçının olması halinde bir uzmana başvurmak gerekmektedir.
İş motivasyonundan önce motivasyon kavramını kısaca tanımlamakta fayda var. İnsanların önceden belirlemiş olduğu hedefe varmak üzere kendi istek ve arzularıyla hareket etmelerine denilebilir. İş yeri açısından motivasyon ise, hem iş verenin hem de personelin isteklerine yanıt veren bir iş ortamı oluşturup, kişinin istenilen davranışa geçmesi için yüreklendirme süreci olarak ifade edilebilir.
İş yerlerindeki öncelikli motivasyon kaynağının ekonomik yapı olduğu açıktır. Kişinin maddi kaygısı olmasa dahi, yapılan işin kalitesine ve kendisine olan güvenin arttırımı için maddi bir beklenti içinde olması oldukça doğaldır. İşverenin iş motivasyonunu arttırmak için maddi olduğu gibi farklı yükümlülükleri de olmalıdır. Bunlardan bazıları; şirket içi organizasyonlarının yapılıyor olması, aile bireylerinin birlik ve beraberliğinin sağlanıyor olması, şirket içi yaşananların anlaşılır konuşuluyor olması, ekonomik tablonun şeffaf olması, ayın elemanı gibi güven arttırıcı motivasyon kaynaklarının oluyor olması, doğum günleri ve özel günlerinde hatırlanıyor olması gibi kaynaklar kişinin o iş yerine olan güvenini arttıracak ve iş kaybetme korkusunu da rasyonel bir noktaya geriletecektir.
Tabi ki işverenin olduğu gibi personelin de motivasyonu arttırmaya yönelik yükümlülükleri bulunmaktadır. 10 maddede bunlara bakacak olursak;
- Öncelikli olarak meslek seçiminin uygun yapılıyor olması hayati önem taşımaktadır. Bu noktada anne babaların kendilerini huzurlu hissedeceği meslekten ziyade, çocuklarının kendisini huzurlu hissedeceği mesleğe yönlendirmesi en önemli kaynaktır.
- İş yerinin kişiye sağlamış olduğu imkan ve avantajların neler olduğunu gözden geçiriyor olmak. Bu işte çalışıyor olmanın getirilerinin neler olduğunu hatırlıyor ve yaşam standardının korunması adına bu işe ihtiyacı olduğunu hatırlıyor olmak da önem taşımaktadır.
- Her işin zorlu olduğu gibi kişiden kişiye göre değişebilen kolay ve keyifli yönleri de bulunmaktadır. Kişi için işin keyif verici yönlerini keşfediyor olmak önemlidir. Daha fazla keyif veren işler başarının açık görünür olmasına yardımcı olacak ve motivasyonunu da arttıracaktır.
- Bu işte çalışıyor olmanın sosyal yaşantısını nasıl çevrelediğini hatırlıyor olmak. Huzurlu bir iş yerinde çalışıyor olmak sadece işverenlere değil, personellerinde birbiri arasındaki iletişimin kuvvetine de bağlıdır. Aynı gemide yol alan personeller olduğunu hatırlamak ve bu gemi içindeki sıkıntılarının ve mutluluklarının da ortak paydalarını buluyor olmaları gerekmektedir.
- Toplum içinde önceden hangi işe sahip oluyor olmak statüyü belirlerken günümüzde işe sahip oluyor olmak statü belirlemektedir. Haliyle şirket dışı sosyal statünün de korunmasına bu işin yardımcı olduğunu hatırlamak önemlidir.
- Şirket içindeki sorunlardan ziyade, çözümlerden yana olmaya gayret etmek önemlidir. İş yerlerindeki en önemli anlaşmazlıklar birbirini anlamamalardan kaynaklanmaktadır. Daha anlayabilir olmak için söylenenleri sorularla teyit etmek, yapılacak işe hakim oluyor olmak motivasyonu arttıracaktır.
- Çalışma saatlerinin uzunluğu, evde geçirilen uyanık zamandan daha fazla olduğu için çalışma alanını mümkün olduğunca çekici hale getirmek önemlidir. Ailenizle ilgili bir fotoğraf, desteklediğiniz futbol takımının takvimi gibi ufak şeyler iş yerinde zihni toparlamaya, odaklanmaya haliyle motivasyonun artmasına yardımcı olacaktır.
- İşverenin personeli takdir etmesinin önemli olduğu gibi, kişinin kendi kendini takdir etmesi de oldukça önemlidir. Daha önce yapamadığınız işi yapmış olmak, başarılı olduğunuzu düşündüğünüz bir iş günü ardından kendini alkışlamak ve ödüllendirmek adına küçük değişiklikler yapılabilir.
- Nefes almayı unutmamak son ve en önemli motivasyon değeridir. Hayatta kalmak için belli aralıklar nefes alır veririz fakat; nefesimize odaklanma, ciğerlerden çok diyaframda bu işlemi yapma, tüm nefesi vücudunda hissediyor olma fiziksel bir rahatlamaya sağlayacaktır.
- Psikolojik olarak da nefes almak işe bir nevi sıfırlanarak dönmeye yardımcı olmaktadır. Sürekli ve hızlı şekilde çalışıyor olmak hem iş verimini, hem de motivasyonu düşürecektir. Bu yüzden işe verilecek olan küçük molaların güzelliği, kahve içiyor olmayı uyanık kalmaktan çok, keyif olarak görmeden geçmektedir.
Uzman Psikolog Serkan ELÇİ
